بررسی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های زالزالک براساس خصوصیات مورفولوژیکی برگ و میوه

سابقه و هدف: زالزالک یکی از میوه­های جنگلی مناطق معتدله در سراسر جهان می­باشد و از مهمترین گیاهان دارویی دوران باستان شناخته شده است که به عنوان یک داروی گیاهی برای درمان نارسایی قلبی و بیماری­های قلبی عروقی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می­گیرد. هدف از این تحقیق، ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه­بندی برخی از ژنوتیپ­های زالزالک غرب و شمال کشور براساس صفات کمی و کیفی برگ و میوه به منظور تعیین فاصله ژنتیکی بین آنها بود. همچنین شناسایی ژنوتیپ­های مطلوب براساس ارزیابی صفات مختلف از نظر گیاهشناسی و باغبانی می­تواند در حفظ ژرم­پلاسم و اصلاح این محصول موثر باشد. مواد و روش­ها: در این پژوهش بررسی تنوع ژنتیکی بین 30 ژنوتیپ زالزالک متعلق به چهار گونه مختلف، با مطالعه 17 صفت مورفولوژیکی مربوط به برگ و میوه صورت گرفت. نمونه­های مورد بررسی از چند منطقه در غرب و شمال کشور ایران جمع­آوری شدند. نمونه­های برگ و میوه در زمان رسیدگی میوه از بخش­های مختلف درخت به طور تصادفی جمع­آوری گردیدند. برای ارزیابی صفات مرتبط با برگ از هر ژنوتیپ، 30 برگ به طور تصادفی در سه تکرار انتخاب و صفات مربوط برای آنها ثبت شد. برای ارزیابی صفات مرتبط با میوه از هر ژنوتیپ 10 میوه به طور تصادفی در سه تکرار انتخاب و صفات مربوط برای آنها ثبت گردید. یافته­ها: نتایج ارزیابی صفات مورفولوژیکی نشان داد در برخی از صفات مانند وزن میوه، طول و سطح برگ، عمق شیار برگ، طول بذر و طول دمبرگ تنوع بالایی بین نمونه­ها وجود دارد. نتایج به دست آمده از تجزیه خوشه­ای، ژنوتیپ­ها را به دو گروه اصلی شامل گونه­های pontica و microphylla و دو گونه دیگر یعنی گونه­های monogyna و pentagyna تفکیک کرد. تجزیه همبستگی ساده بین صفات نشان داد همبستگی مثبتی بین برخی از صفات وجود دارد. نتایج مربوط به تجزیه عامل­ها صفات را در پنج عامل اصلی قرار داد و در مجموع نزدیک به 85% از واریانس کل را توجیه کردند. فاکتور اول و دوم که بیشتر مربوط به صفات میوه، بذر و برگ بود، نزدیک به 55% از واریانس کل را توجیه نمودند. در تجزیه به عامل­ها سطح برگ، طول دمبرگ و تعداد برگ در هر گره به همراه صفات مربوط به بذر و میوه مانند وزن بذر، طول بذر، درصد رطوبت و ماده خشک میوه جزء صفات مهم و تاثیر گذاری بودند که در عامل اول قرار گرفتند و برای ارزیابی ژنوتیپ­های زالزالک مناسب هستند. نتیجه­گیری: نتایج کلی این تحقیق نشان داد تنوع زیادی در بین ژنوتیپ­های زالزالک به لحاظ صفات کمی و کیفی میوه وجود دارد. همچنین وزن میوه به طور معنی­داری در بین نمونه­های زالزالک متنوع بود و برخی از ژنوتیپ­های متعلق به گونه pontica دارای وزن میوه بالا بودند که می­توان آنها را به صورت تجاری کشت و یا در برنامه اصلاح این محصول برای دستیابی به نتاج مطلوب­تر استفاده نمود.